De toegang tot en het gebruik van PrEP (pre-expositieprofylaxe) bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) varieert aanzienlijk binnen Europa. In sommige landen wordt PrEP formeel verstrekt via seksuele gezondheidsklinieken of huisartsen, terwijl in andere landen informele verstrekking via gemeenschappen steeds vaker gebruikt wordt. De recente introductie van langwerkende (‘long-acting’, LA)-PrEP brengt nieuwe mogelijkheden met zich mee, maar ook uitdagingen in de toegankelijkheid. Tijdens HIV Glasgow 2024 presenteerde Haoyi Wang (Universiteit Maastricht) de resultaten van een cross-sectionele survey die deze variaties onderzocht, met speciale aandacht voor gebruikspatronen van orale PrEP en de intentie om LA-PrEP te gebruiken onder MSM in 20 Europese landen.1
De variatie in toegang hangt sterk samen met verschillen in nationale implementatie. Hoewel PrEP sinds 2016 breed beschikbaar is, wordt het slechts in 18 van de 30 Europese landen volledig vergoed.2 De ‘European Centre for Disease Prevention and Control’ (ECDC) benadrukt het belang van gestandaardiseerde monitoring via kernindicatoren, zoals PrEP-dekking en therapietrouw. Dit onderstreept de noodzaak van toegankelijke en betaalbare PrEP-diensten voor MSM met een minder gunstige sociaaleconomische positie.
Dit cross-sectionele onderzoek (PROTECT) werd uitgevoerd in 20 Europese landen tussen oktober 2023 en april 2024. MSM die momenteel PrEP gebruiken of dat in het verleden hebben gedaan, werden gevraagd een online vragenlijst in te vullen. Het onderzoek gebruikte een ‘latent class analysis’ (LCA) om de sociaaleconomische status van de deelnemers te identificeren en hun waarschijnlijkheid van toegang tot verschillende PrEP-routes te analyseren. De patronen van PrEP-naleving en stopzetting werden vergeleken tussen de formele en informele verstrekkingsroutes door middel van logistische regressieanalyse. Daarnaast werd de intentie om LA-PrEP te gebruiken vergeleken tussen deze twee routes met een logistische regressie-analyse, waarbij gecorrigeerd werd voor de sociaaleconomische status van de deelnemers.
In totaal werd de enquête ingevuld door 7.505 mensen met hiv die in het verleden PrEP gebruikt hadden of nog gebruikten. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 45 jaar. Van de deelnemers ontving 6.671 (88,9%) PrEP via formele verstrekking, zoals seksuele gezondheidsklinieken, huisartsen of specialisten. Daarentegen verkreeg 834 (11,1%) PrEP via informele routes, waaronder gemeenschap-gebaseerde toegangspunten.
De LCA identificeerde twee sociaaleconomische groepen. Eén van deze groepen was jonger, minder vaak hoogopgeleid, vaker werkloos, had een lager inkomen en bestond vaker uit migranten. Deze groep had een verhoogde kans om PrEP via informele routes te vergeleken met de oudere, vaker hoger opgeleide en economisch stabielere groep verkrijgen (‘adjusted odds ratio’ (aOR) [95%-BI]: 1,27 [1,04-1,55]). Daarnaast bleken financiële barrières een belangrijke rol te spelen: MSM in landen waar PrEP niet wordt vergoed, hadden een significant lagere kans om PrEP te gebruiken (aOR [95%-BI]: 0,69 [0,56-0,85]). Deze kans was nog kleiner in landen waar PrEP slechts gedeeltelijk wordt vergoed (aOR [95%-BI]: 0,31 [0,26-0,37]). Verder hadden MSM die toegang hadden tot PrEP via informele routes een grotere kans op suboptimale therapietrouw (aOR: [95%-BI]: 1,28 [1,03-1,58]) en een verhoogde kans om de behandeling stop te zetten (aOR: [95%-BI]: 3,55 [2,99-4,21]). Daarnaast toonden MSM die PrEP via de informele route verkrijgen een statistisch significant hogere intentie om over te stappen naar LA-PrEP (aOR: [95%-BI]: 1,28 [1,06–1,56]).
In de PROTECT-studie zijn verschillen in de toegang tot PrEP bij MSM in Europa geïdentificeerd. MSM met een minder gunstige sociaaleconomische status maken vaker gebruik van informele verstrekkingsroutes. Bij deze groep werd echter suboptimale therapietrouw waargenomen, wat de werkzaamheid van PrEP kan verminderen. Het is essentieel om gerichte maatregelen te nemen die zorgen voor gelijke toegang en betaalbaarheid van PrEP via zowel formele als informele routes, zodat het gebruik van PrEP in het algemeen kan worden verbeterd. De introductie van ‘long acting’ PrEP biedt mogelijk een oplossing voor deze ongelijkheden, mits deze op gelijke wijze beschikbaar is voor alle gebruikers, ongeacht de verstrekkingsroute.
Referenties
Tekst: Pien Maarschalkerweerd
Naar boven
