Gebruik van doxycycline zonder medisch voorschrift als postexpositieprofylaxe (doxyPEP) en pre-expositieprofylaxe (doxyPrEP) ter preventie van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) neemt wereldwijd toe. In Nederland zijn doxyPEP en doxyPrEP momenteel nog niet in een richtlijn opgenomen of onderdeel van een preventieprogramma. Desondanks wordt gebruik van doxycycline zonder medisch voorschrift steeds vaker waargenomen, vooral onder mannen die seks hebben met mannen (MSM), evenals onder transgender- en genderdiverse personen. Onlangs werd in Nederland een studie uitgevoerd om dit gebruik zonder medisch voorschrift binnen deze doelgroepen in kaart te brengen.
Verschillende klinische studies tonen aan dat doxyPEP werkzaam kan zijn in het verlagen van het risico op bepaalde soa’s. Voor syfilis werd een relatieve risicoreductie (RR) van 77 tot 87 procent gerapporteerd, en voor chlamydia van 74 tot 86 procent. De werkzaamheid van doxyPEP is lager voor gonorroe (RR: 33 tot 55 procent), mogelijk door bestaande tetracyclineresistentie bij Neisseria gonorrhoeae. Er is minder onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van doxyPrEP. Een kleinschalige pilotstudie suggereerde dat ook doxyPrEP werkzaam zou kunnen zijn als soa-preventiestrategie. Tegelijkertijd roept het toenemende gebruik van doxycyclineprofylaxe zonder medisch voorschrift zorgen op. Er is een groter risico op onjuist gebruik, en structurele toepassing van antibiotica buiten medisch toezicht kan bijdragen aan de ontwikkeling en verspreiding van antimicrobiële resistentie.
Deze transversale studie maakte gebruik van een online vragenlijst, gericht op MSM, transgender en genderdiverse personen van 18 jaar en ouder. De vragenlijst ging over eerder gebruik van doxyPEP en/of doxyPrEP, het bewustzijn van deze vormen van profylaxe, en de intentie tot toekomstig gebruik. Deelnemers werden gerekruteerd via het Centrum voor Seksuele Gezondheid van de GGD Amsterdam en via digitale advertenties op onder meer Grindr, Instagram, Facebook en andere doelgroepgerichte platforms. De dataverzameling vond plaats tussen 26 februari en 6 mei 2024. Voorafgaand aan deelname ontvingen respondenten algemene informatie over doxyPEP/doxyPrEP. De vragen betroffen onder andere gebruik in de voorafgaande zes maanden, gebruikspatronen, wijze van verkrijgen, kosten, motieven voor gebruik, bereidheid tot betaling, en overtuigingen over de werkzaamheid en veiligheid. De intentie tot toekomstig gebruik werd gemeten met een 7-puntsschaal.
In totaal werden 1.633 respondenten geïncludeerd, van wie 1.579 (96,7%) zich identificeerden als MSM. De overige 54 deelnemers (3,3%) behoorden tot de transgender- of genderdiverse doelgroep. De mediane leeftijd bedroeg 37 jaar, en het mediane aantal seksuele partners in de 6 maanden voorafgaand aan de studie was 10. De meerderheid van de deelnemers had een baan (88,9%), en 74,4% had ooit gebruikgemaakt van hiv-PrEP. Daarnaast leefde 9,8% van de deelnemers met hiv.
Van alle respondenten rapporteerden 368 (22,5%) ooit gebruik te hebben gemaakt van doxyPEP of doxyPrEP. In de 6 maanden voorafgaand aan het onderzoek gebruikten 246 deelnemers (15,1%) één van beide of beide vormen: 114 (46,3%) uitsluitend als PEP, 71 (28,9%) uitsluitend als PrEP en 61 (24,8%) als combinatie. In totaal waren 1.037 respondenten (63,5%) vooraf bekend met doxyPEP/doxyPrEP. De mediane intentie tot toekomstig gebruik was 7 op de 7-puntsschaal; 1.063 deelnemers (65,1%) rapporteerden een hoge intentie (score 6 of 7) om doxyPEP/doxyPrEP in de toekomst te gebruiken, en 1.179 (72,2%) deelnemers waren bereid te betalen voor doxycyclineprofylaxe indien deze in een richtlijn zou worden opgenomen of via een preventieprogramma te verkrijgen was.
In een multivariate analyse bleek de prevalentie van een hoge intentie tot toekomstig gebruik hoger te zijn bij deelnemers die: buiten Nederland geboren waren (p<0,001), een baan hadden (p=0,004), een orale hiv-PrEP gebruikte (p<0,001) of leefden met hiv (p=0,001), hun seksuele partners wilden beschermen (p=0,002), voorkeur hadden voor seksueel contact zonder condoom (p=0,047), zichzelf als risico voor soa’s beschouwden (p<0,001), advies van derden hadden ontvangen (p=0,005), zorgen hadden over soa’s (p<0,001) of overtuigd waren van de werkzaamheid (p=0,039) en veiligheid (p=0,012) van doxycyclineprofylaxe. De prevalentie was lager voor degenen die zich zorgen maakten over bijwerkingen op de korte termijn (p=0,008) of antimicrobiële resistentie als gevolg van doxyPEP/doxyPreP-gebruik (p<0,001).
Deze transversale studie toont aan dat 22,5% van de deelnemers ooit doxyPEP of doxyPrEP heeft gebruikt, en 15,1% hiervan in de afgelopen 6 maanden. Daarnaast rapporteerde 65,1% een hoge intentie tot toekomstig gebruik. Gebruik en intentie hingen samen met factoren zoals hiv- en PrEP-gebruik, risicoperceptie en opvattingen over veiligheid en werkzaamheid. Hoewel doxyPEP/doxyPrEP soa’s kan voorkomen, wordt het momenteel niet aanbevolen in de reguliere zorg in Nederland. Deze bevindingen onderstrepen het belang van richtlijnen en monitoring van doxycyclineprofylaxe, mede met het oog op het voorkomen van antimicrobiële resistentie.
Referentie
Naar boven
