Antibioticaresistentie is een wereldwijde bedreiging van de volksgezondheid. Voor veel landen, waaronder Nederland, is het een reden om terughoudend te zijn met het verstrekken van antibiotica. En het blijkt dat in ons land de antibioticaresistentie niet is toegenomen: in 2022 was het deel van de bacteriën dat resistent was voor antibiotica ongeveer even groot als in 2021. Dit is een van de conclusies uit een studie door de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid (SWAB) en het RIVM.
In dit rapport staan de gegevens over antibioticagebruik en antibioticaresistentie in Nederland in 2022 bij mensen en dieren. Bij sommige bacteriesoorten kwam resistentie in de afgelopen 5 jaar iets minder vaak voor. Maar ook zijn een aantal soorten bacteriën vaker resistent dan 5 jaar geleden. Dat betreft vooral bacteriën die milde infecties van bijvoorbeeld de huid kunnen veroorzaken.
In 2020 en 2021 schreven artsen in Nederland minder antibiotica voor dan in 2022. Volgens de onderzoekers kan dat komen doordat er vanwege de coronamaatregelen minder mensen bij de huisarts kwamen, of in het ziekenhuis lagen voor ziektes anders dan corona. Dit effect van de pandemie op het gebruik van antibiotica begint af te nemen. In 2022 schreven huisartsen en artsen in ziekenhuizen weer meer antibiotica voor dan tijdens de coronajaren.
In ziekenhuizen was het gebruik ongeveer hetzelfde als in de jaren vóór de pandemie. Huisartsen schreven ze iets minder vaak voor. Verder meldden ziekenhuizen en verpleeghuizen weer meer uitbraken van infecties door resistente bacteriën dan in de coronajaren. Maar dit aantal is in 2022 nog altijd lager dan in de jaren vóór de pandemie.
De maatregelen die Nederland neemt om antibioticaresistentie tegen te gaan, reiken verder dan de gezondheidszorg voor mensen alleen. Resistente bacteriën komen namelijk ook voor bij dieren, in voeding en in het milieu. Experts uit verschillende sectoren werken hierin samen (dat heet een one health-aanpak). Een laag gebruik van antibiotica vermindert de kans op resistente bacteriën in dieren en besmetting van mensen die dierlijke producten eten en drinken.
Sinds 2009 worden minder antibioticaresistente darmbacteriën gevonden bij varkens, koeien en kippen die voor de voedselproductie worden gehouden (landbouwhuisdieren). Ook neemt het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren nog steeds af. In 2022 zijn in totaal minder antibiotica voor álle diersoorten verkocht dan in 2021. Vergeleken met 2009 daalde de verkoop met meer dan 77 procent. (Landbouw)huisdieren krijgen alleen bij hoge uitzondering antibiotica die ook noodzakelijk zijn om infecties bij mensen te behandelen.
Ondanks de stabiele percentages bij mensen blijft oplettendheid voor het ontwikkelen van resistentie nodig. Vooral mensen die in het buitenland in het ziekenhuis lagen, kunnen bacteriën bij zich dragen die ongevoelig zijn tegen meerdere soorten antibiotica tegelijk (de gevreesde ‘superbugs’). Handen wassen en andere hygiënemaatregelen blijven nodig om te voorkomen dat deze bacteriën zich verspreiden.
Ook blijft het belangrijk om onnodig en verkeerd gebruik van antibiotica zo veel mogelijk te voorkomen. Juist antibioticagebruik bij mensen is van belang om te voorkomen dat zorginstellingen een bron van besmetting kunnen zijn. Dat geldt ook voor antibioticagebruik in de voedselketen, vooral bij dieren die worden gehouden voor menselijke consumptie.
Nederland is een van de Europese landen waar het minste antibiotica wordt voorgeschreven. Op de vraag ‘Heeft u in het afgelopen jaar antibiotica gebruikt’, die in het voorjaar van 2022 werd gesteld door website Eurobarometer, antwoordde 18% van de ondervraagden in Nederland ‘nee’. Duitsers gebruiken het minste antibiotica: 15%. Het EU-gemiddelde ligt op 23%, en de koplopers qua antibioticagebruik zijn Malta (42%), Luxemburg (36%) en Bulgarije (33%).
Kijken we echter naar het aantal dagelijkse doses antibiotica (‘defined daily dose’, DDD) per 1000 inwoners, dan is Nederland het land dat het minste antibiotica voorschrijft, met 8,3 DDD per 1000 inwoners. Koploper van die lijst is Roemenië, dat met 25,7 doses drie keer zo veel antibiotica gebruikt als Nederland. Opvallend: onze Zuiderburen gebruiken haast twee keer zo veel antibiotica als wij: België scoort 15,7 DDD per 1000 inwoners.
Referenties
Lees het gehele onderzoeksrapport op de website van het RIVM
Naar boven
